ناوەندی ئەرشیف، توێژینەوە و پەرتووکخانەی ژنی کورد چۆن ڕێک دەخرێت ؟
کاتێ ناوەندی ئەرشیف و توێژینەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد دادەمەزرێنین و ئامانجەکانمان دەستنیشان دەکەین، لەو بارەیەوە ئیلهام لە ئەزمونەکانی ژنانی جیهانەوە دەگرین، بەرێی شیکردنەوە بۆ ئەو کێشانەی ڕووبەڕوویان بونەتەوە، کار لەسەر ئەو ڕێبازانە دەکەین کە ڕێگردەبن لە دووبارەبونەوەی کێشەکان.
کاتێ ناوەندی ئەرشیف و توێژینەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد دادەمەزرێنین، بوونی بە ناوەندێک کە درێژە دابینکردنی بواری دارایی خۆی بدات، سەربەخۆیی دامەزراوەیی بپارێزێت و بابەتی بزوێنەری تێکۆشانی ژن بە بنەما دەگرێن. هەر بۆ ئەوەش بۆ لەسەرپێڕاگرتنی ناوەندەکە لە ڕووی داراییەوە، لە لایەک گرنگە کە بواری هەروەزییانەی بەرهەمهێن بۆ دابینکردنی دارایی دامەزرێنرێت، لە لایەکی تر گرنگە سیستەمێک دامەزرێنرێت کە ڕێگربێت لە دەستوەردان لە سەربەخۆیی ناوەندەکە و لەهەمان کات دا زۆر گرنگە پشت بە هێزی خۆیی ژنان ببەستێت.
هەرچەندە تۆمارکردنی تاک بە تاکی ئەزمونەکانی ژنان ئامانجێکی زەحمەتیش بێ، بەڵام ناوەندی ئەرشیف و توێژینەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد یەکێک لە ئامانجە سەرەکیەکانی، خوڵقاندنی کەشێکی دیموکراتیانەیە کە ژنان لە هەموو بەشەکانی کۆمەڵگەوە دەستیان بە مەعریفە و ڕووبەرێکی تایبەت بە خۆیان بگات. شێوەدان بە ناوەندەکە نەک وەک ڕووبەرێکی جێگیر، بەڵکو ڕووبەرێکی بزوێنەر، پشتبەستوو بە ڕیشەی خۆی، بوونی بە ناوەندێکی گفتوگۆ و بەشداری لە هەمان کاتدا، ڕێبازێکە بۆ زاڵبوون بەسەر ئەو کێشانەدا. بێ ئەوەی لە چاوەڕوانی هاتنی ژنان و بەڵگە بین، بە ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەی مەیدانی بۆ ئامادەکردنی بەڵگەی تایبەت لە دەرەوەی ناوەندەکە، ڕێکخستنی دیدار لەگەڵ ژنان لە شوێنی کارەکانیان و بەشکردنی ئەنجامەکانی، دەتوانین پێش بەو کێشانە بگرین.
ناوەندی ئەرشیف و توێژینەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد تەنیا کتێبخانە نیە، یەکێکە لە ناوەندەکانی ڕێکخستنی وشیاری ئازادی لە لای ژن، دەبێتە ڕووبەرێکی بەیەکگەیشتنی ژنان، بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ژیان، خەیاڵ و کێشەکانیان. بۆ ئاشکراکردنی واقیعی فرەڕەهەندی ژیانی ژنان؛ پەرەسەندنی وشیاری لەسەر بنەمای ناسنامەی ژنی ئازاد، لەبەرامبەر بەو زهنیەتەی ژن پشتگوێ دەخات و پەراوێزی دەکات، پابەندە بە پێشخستنی ناوەندی پەروەردە و توێژینەوەی لەسەر بنەمای زانستی، بزوێنەر و زیندوو.
ناوەندی ئەرشیف، توێژینەوە و پەرتووکخانەی ژنی کورد لەگەڵ کێ ڕێک دەخرێت ؟
بێگومان بۆ بەڕێوەبردنی کارێکی وەها گەورە، پێویست بە ژێرخانێکی بەهێزی زانستی، پسپۆری تەکنیکی، سەرچاوەی دارایی و لە هەمووشی گرنگتر، پێویست بە بەشداری ژنانێکە کە لە درکی گرنگی ئەو پرۆژەیەدان و بە پێویستی دەبینن. ژنان تا ئێستا زۆر هەنگاوی بوێرانەیان ناوە لە تێکۆشانیان لە پێناوی ئازادی و یەکسانی لە کاتێکدا دەگوترا مەحاڵە. ژنانی کوردستان بە تێکۆشانیان، بە وشیاری ڕەگەزییان بوونە سەرچاوەی ئیلهام و پێشەنگ بۆ ژنانی جیهان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لەئێستاشدا، کاتێ پرۆژەی ناوەندی ئەرشیف، توێژینەوە و پەرتووکخانەی ژنی کورد بە ڕەنج و ئیرادەیەکی هەرەوەزی دەخەینە بواری جێبەجێکردنەوە، هێز لە مێژوومان، تێکۆشانمان و ئەقڵی هاوبەشی ژنان وەردەگرین. بەلایەنی کەمەوە بەشداری لە یەکێک لە هەنگاوانەی کە لەسەرەوە باسمان کرد و ڕێکخستنی ئەم پرۆژەیە کە ڕووی تەنیا لە ئەمڕۆ نیە بەڵکو لە ئایندەیە، دەبێتە گەورەترین گەرەنتی سەرکەوتن.
١. پێکهێنانی تیمێکی شارەزا
یەکێک لە کارە سەرەکیەکان پێکهێنانی تیمێکی شارەزایە کە هەم کارە ئیداریی، هەم تەکنیک و هەم ئاکادیمیەکانی ناوەندەکە بەڕێوەبەرێت. پێکهێنانی تیمێک لە گروپی کار بۆ بەڕێوەبردنی کارەکانی هەریەک لەو بوارانە، هەنگاوێکی گرنگە بۆ بەڕێوەبردنی کاروباری ناوەندەکە کە بەئاراستەی ئامانجەکانی بێت. دەتوانن لە یەکێک لەم سەردێرانەی خوارەوە بەشداربن یان ژنان لە بەشداریکردن ئاگادار بکەنەوە؛
ا- لە بونیادی ناوەندەکەدا فەراهەمکردنی پەیوەندی دامەزراوەیی، پەیوەندی لە نێوان ئۆرگانە بەرپرسەکان، کارگێڕی و ڕێکخستنی چالاکی.
ب- داڕشتنی سیستەمێکی گونجاو بە پێوەری کتێبخانە بۆ بەڕێوەبردنی کاروبارەکانی کەتالۆگ، فایل، پاکێتکردن، پۆلێنکردنی کۆلێكشنەکان، کاروباری توێژینەوە لە کۆلێکشنەکان، پاراستنی، دیجتاڵکردنی.
ج- بۆ ناساندن و ئاشناکردنی ناوەندەکە بەڕێوەبردنی کاروباری دیجتاڵ وەک ماڵپەڕ و تۆڕی کۆمەڵایەتی.
د- بەدواداچوون و بەڕێوەبردنی کاروباری ئیداری-دارایی ناوەندەکە.
ه- بەئاراستەی ئامانجەکانی ناوەندەکە ڕێکخستنی کاروباری ئاکادیمی و مەیدانی، هەڵسەنگاندنی ئەنجامەکانی و بە دۆکۆمێنتکردنی.
٢. کاروبارەکانی ئەندامێتی خۆبەخش
باس لەسەر ناوەندێک نیە کە کارەکانی تەنیا بەڕێی تیمێکی شارەزا بەڕێوەببات، بەڵکو باس لە پێکهێنانی تۆڕێکی بەربڵاوی خۆبەخشان لە کوردستان و جیهان دەکەین. بەهێندەی کارمەندانی شارەزا دەبێ بە تۆڕێکی خۆبەخش پەرە بە کارەکان بدرێت. لە واتایەکی تردا، دەکرێ بە گەیاندنی ئەو خەباتە بەو ژنانەی لەگەڵیان لە پەیوەندیداین، پەرە بە ئەندامێتی ناوەندەکە بدرێ و زەمینەی تۆڕی خۆبەخش فەراهەم بکرێ. لە سایەی ئەو تۆڕە خۆبەخشەوە دەرفەتی خۆگەیاندنە زیاترین ژمارەی ژنان، زیاترین زانیاری و بەڵگەی تایبەت بە ژنان دەڕەخسێت.
٣. دامەزراندنی جێگەی کتێبخانە و ناوەندی توێژنەوە
لەسەر ئەو کار، چالاکی و جمجوڵانەی تا ئێستا کراوە، هەوڵەکان بۆ دابینکردنی جێیەک بۆ ناوەندەکە بەردەوامە. بۆ دامەزراندنی جێگەیەک و دابینکردنی بودجەی پێویست، دەکرێت پەیوەندییەکانتان بخەنەگەڕ. لە بونیادی ئەو جێیەدا، ئامانج دامەزراندنی کتێبخانە، مۆزەخانە و وەشانخانە- دەزگای چاپ و پەخشە. دەتوانن لە گەڵاڵەکردنی ئەو کارانە و پێکهێنانی بگرە هەتا ناوەرۆکەکەی بۆچوونتان بخەنەڕوو.
٤. کاروبارەکانی پەروەردە
هەر ژنێکی دەیەوێ لەو تۆڕەدا بەشدار بێ و بەرپرسیارێتی لە ئەستۆ بگرێ، پێویستە دەرفەتی پەروەردەکردنی بۆ بڕەخسێنرێت. ئەگەر بەهرە و شارەزاییت لە بوارەکانی ئەرشیفکردن، کاروباری کتێبخانە، مێژووی ژن، مێژووی کوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، یادەوەری، کاروباری مێژووی زارەکی، گرافیک-دیزاین، بڵاوکردنەوە، سۆفت وێر – بەرنامەسازی، وێبلاگسازی، شیکاری داتا هەیە، دەکرێت کەرەستەی پەروەردە ئامادە بکەی و کۆمەک بە پرۆسەی کارەکانی تیمەکان دا بکەی.
٥. پێکهێنانی ئەرشیف
ئامانج کۆکردنەوەی زۆربەی بەرهەمەکانە لەو کتێبخانەیەی لە بونیادی ناوەندەکەدایە، بۆ ئەوەش پێویست بە بەڕێوەبردنی کاروباری ئەرشیفکردن و توێژینەوەیەکی فراوان دەکات. توێژینەوەی تایبەت بە ژن، بەرهەمە وێژەییەکانی ژن، خەباتی بزوتنەوەکانی ژن، ئەو بەرهەمانەی بە زاراوەی جیاوازی کوردی لەسەر ژن نوسراوە، بڵاوکراوە خولییەکان، مانگانە و هەفتانە و رۆژانەییەکان و گەیشتن بەو کتێبانەی لە لایەن ژنەوە نوسراوە، چەندین ساڵی دەوێ. دەکرێ بەرپرسیارێتی کۆکردنەوەی بەرهەمی وێژەیی، بینراو، بیسراوی ژن لە هەر چوارپارچەی کوردستان و دەرەوەی وڵات بگرنەئەستۆ و بگەیەننە ناوەند. بۆ ئەو کارە، ئەم بەشانەی خوارەوە دەکەینە بنەما:
ا- بۆ بەشی نوسەرانی ژن؛ کۆکردنەوەی بەرهەمە نوسراوەکانی ژنان لە کوردستان ( لەگەڵ بەرهەمە وێژەییەکان، بەرهەمەکانی ژنان لە لقە جیاوازەکانی زانست و هتد…).
ب- بۆ بەشی کتێبەکانی ژن؛ کۆکردنەوەی ئەو کتێبانەی لەسەر ژنانی کوردستان، ئەو کتێبەکان لەسەر بزوتنەوەکانی ژن لە کوردستان، ئەوانەشی لەسەر بوارەکانی ژیانی ژنان نوسراوە.
ج- بۆ بەشی بڵاوکراوە خولییەکانی ژنان؛ کۆکردنەوەی بڵاوکراوەکانی ژنان هەر لە گۆڤار و ڕۆژنامە. کۆکردنەوەی ئەو گۆڤار و ڕۆژنامەوانەی کە نوسین یان هەواڵیان لەسەر ژنی کورد بڵاو کردۆتەوە.
د- بۆ بەشی ڕێکخراوەکانی ژنان؛ کۆکردنەوەی بەڵگە و بڵاوکراوەی هەموو کۆمەڵەکانی ژنان، پارتە سیاسیەکان و ئەو دەزگایانەی کە کاروباری ژنان بەڕێوەدەبەن.
ه- بۆ بەشی ئەرشیفی تایبەتی؛ کۆکردنەوەی وێنە، کتێب، یادەوەری ڕۆژانە و بەڵگەی هاوشێوەی ئەو ژنانەی کە کۆمەکیان بە مێژووی کوردستان کردووە، ئەگەر بەردەست نەبوو، کۆپیەکانیان.
و- بۆ بەشی توێژینەوە ئاکادیمیەکان؛ کۆکردنەوەی توێژینەوە زانستیەکانی ژنان لەسەر هەر بابەتێک ( ماستەر یان دکتۆرا) یان هەر وتارێکی زانستی بە زمانی کوردی یان هەر زمانێکی تر نوسرابێت. کۆکردنەوەی ئەو توێژینەوانەی کە لە لایەن ژنانەوە نوسراوە بەڵام پەیوەندی بە ژنەوەیە.
ز- بۆ بەشی ئەرشیفی هونەرمەندانی ژن؛ کۆکردنەوەی بەرهەمە نوسراو، بیستراو و بینراوەکانی ژنانی هونەرمەندی کورد و ئەو بەڵگانەشی لەسەر ژیانی هونەرمەندانی ژن و بەرهەمەکانیانە.
ح- بۆ بەشی مێژووی زارەکی؛ تۆمارکردنی چیرۆکەکانی ژیانی ژنان و یادەوەرییەکانیان و کۆکردنەوەی ئەو چیرۆکانەی لە زاری ژنان خۆیانەوە و تۆمارکردنی گۆرانیەکانیان.
ت- بۆ بەشی منداڵان؛ ئەو گەمە، چیرۆک و حکایەتانەی کە ڕایەڵەی منداڵان بە کۆمەڵگە و مێژوویانەوە دەبەستێتەوە جێیەکی گرنگی هەیە. ئەو بوارانە خەریکە لە ناودەچن، بەتایبەتی کاتێ دونیای منداڵان لە تەلەفۆن و دونیای دیجتاڵ دا سنوردار ببێت. هەر بۆ ئەوەش، ئەرشیف کردنی گەمەکانی منداڵان، چیرۆک، گۆرانی، حکایەت و گەیاندنی بە منداڵان زۆر گرنگە.
٦. پلانسازی ئەرشیف و ئاوەڵاکردنی بەڕووی دەرەوەدا
دەکرێ بەرپرسیارێتی لە ئەستۆگرن لە پرۆسەی پاراستنی ئەو بەرهەمانە لە شێوەی دیجتاڵ یان چاپکراو و ئاوەڵاکردنی بۆ ڕای گشتی بە ڕێی ماڵپەر، گۆڤار، کەتەلۆگ و ڕێبازی هاوشێوە، دەرکردنی نەخشەسازییەکی دیجتاڵ و پێکهێنانی سیستەمێکی زانیاری.
٧. پلانسازی و بەڕێوەبردنی کاروباری ئیداری
یەکێک لە ئامانجە سەرەکیەکانی ناوەندەکە ئەنجامدانی توێژینەوە لەسەر سۆسیۆلۆژی کەلەپوری مێژوویی و کلتوری ژنانی کوردستان کە سەر بە ئەتنیک، زمان ، ئایین و کەلتور و گەلانی جیاوازن، ئەنجامدانی کاری مەیدانی لەسەر مێژووی زارەکی بە کۆکردنەوەی بەڵگەی بینراو، بیستراو و نوسراو. ئێوەش بە خستنەڕووی پێشنیارەکانتان بۆ توێژینەوە لەسەر ئەو بابەتانە یان بە پێکهێنانی گروپی توێژینەوە یان خۆگەیاندنە سەرچاوەکانی توێژنەوە دەتوانن بەرپرسیارێتی لە ئەستۆگرن. لە قۆناغی بەرێوەبردنی و پشتگیرکردنی کاروبارەکانی توێژینەوە لەسەر مێژووی زارەکی بە بەشداری لە کاروبارە مەیدانی و پەروەردەییەکاندا، دەتوانن پشتگیری بکەن لە کاری کۆکردنەوە و تۆمارکردنی زانیاری و بەڵگە لەسەر ئەو ژنانەی جێپەنجەیان لە کۆمەڵگەدا بەجێهێشتووە.
٨. کاروبارەکانی پێکهێنانی تۆڕی پەیوەندی و ڕای گشتی
بۆ گەیاندنی ئەنجامەکانی ئەو کاروبارانەی لە ناوەندەکە بەرێوەدەبرێ بۆ ئاستی نەتەوەیی و نێونەتەوەیی، لە هەر جێیەکی لێین دەتوانن زەمینەسازی بکەن بەرێی گروپی کار، سیمینار، پێشانگا، پانێل، کۆنفرانس، دیدار یان کۆڕبەند و کاری هاوشێوە، هەروەها دەکرێ پشتگیری لە پەرەپێدانی پەیوەندی لەگەل دەزگا و دامەزراوە نێونەتەوەییەکان بکەن کە کاروبار و توێژینەوە لە بارەی ژنانەوە دەکەن.
٩. کاروبارەکانی بودجە-دارایی
بۆ دابینکردنی دارایی کاروبارەکانی ناوەندەکە، لەگەڵ بەڕێوەبردنی کاروباری قازانجهێنەری وەک، چاپکردنی کتێب و نامیلکە، هەروەها بەڕێی فەند، بەخشیش، هاوکاری و کاری هاوشێوە، بە خۆگەیاندنە دەزگا هاوکارییەکان بەرپرسیاری لە ئەستۆ بگرن.
١٠. کاری وەرگێڕان
بۆ وەرگێڕانی بەڵگەکانی کاروباری ناوەندەکە لە زمانی جیاوازەوە دەکرێ بەرپرسیارێتی لە ئەستۆبگرن. دەتوانن پشتگیری بکەن لە وەرگێرانی کاری توێژینەوە و ئەرشیف لە زمانەکانی عەرەبی، عوسمانی، فارسی و سەرچاوەی زمانی دیکەوە بۆ زمانی کوردی.
١١. کاری کتێبخانەی دیجتاڵ
کاروباری دیجتاڵ گرنگیەکی زۆری هەیە کە بەشێوەیەک ڕێک بخرێت، ئاسانکاری بکات لە دەستڕاگەیشتنی هەموو کەسێک بە زانیاری و هەموو کەسێکیش دەرفەتی پشتگیری کردنی هەبێت. دەتوانن کۆمەک بکەن لە پێکهێنانی پرۆژەی لینکی زانیاری کراوە – linked open data بۆ دانانی زانیاری ڕابردوو و نوێ.